مرخصی یکی از حقوق اساسی کارگران و کارمندان است که به آنها اجازه می‌دهد تا در طول سال کاری خود برای مدتی مشخص از کار خود دور شوند و به استراحت و یا انجام امور شخصی خود بپردازند. طبق قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به‌ازای هر ۳۰ روزکار، یک روز مرخصی استحقاقی به کارگر تعلق می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم به بررسی نحوه محاسبه مرخصی استفاده نشده به زبان ساده بپردازیم.

 محاسبه مرخصی استفاده نشده

 این مرخصی‌ها می‌توانند با موافقت کارفرما به‌صورت متناوب و یا یکجا مورداستفاده قرار گیرند. در پایان هر سال، کارگرانی که از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکرده باشند، می‌توانند مازاد بر ۹ روز مرخصی خود را به سال بعد منتقل کنند و یا معادل ریالی آن را از کارفرما دریافت نمایند. محاسبه مرخصی استفاده نشده کار به دو روش کلی قابل‌انجام است:

1. تعیین تعداد روزهای مرخصی استحقاقی: به‌ازای هر ۳۰ روزکار، یک روز مرخصی استحقاقی به کارگر تعلق می‌گیرد. برای محاسبه دقیق تعداد روزهای مرخصی استحقاقی، باید تعداد روزهای کارکرد کارگر در طول سال را بر ۳۰ تقسیم کرد.

• کسر مرخصی‌های استفاده شده: از تعداد روزهای مرخصی استحقاقی، تعداد روزهایی که کارگر در طول سال از مرخصی خود استفاده کرده است را کم می‌کنیم.
• محاسبه مانده مرخصی: باقیمانده روزهای مرخصی استحقاقی که کارگر استفاده نکرده است، مانده مرخصی نامیده می‌شود. 

 مثال: فرض کنید کارگری در طول یک سال ۲۷۰ روزکار کرده باشد و در طول این مدت از ۱۵ روز مرخصی خود استفاده کرده باشد.

 تعداد روزهای مرخصی استحقاقی این کارگر برابر است با:

 ۲۷۰ روزکار ÷ ۳۰ روز = ۹ روز

 با کسر مرخصی‌های استفاده شده از مرخصی استحقاقی، مانده مرخصی این کارگر برابر خواهد بود با:

 ۹ روز - ۱۵ روز = ۶ روز 

2. استفاده از فرمول: در این روش می‌توان از فرمول زیر برای محاسبه مانده مرخصی استفاده کرد:

 مانده مرخصی = (تعداد روزهای کارکرد × تعداد روزهای مرخصی استحقاقی در سال) ÷ (۳۶۵ روز - تعداد روزهای تعطیل رسمی) - تعداد روزهای مرخصی استفاده شد. 

 موارد استفاده از مرخصی

 مرخصی، حقی است که به‌موجب قانون کار به کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد تا در طول سال کاری برای مدتی مشخص از کار خود دور شوند و به انجام امور مختلف بپردازند. این امر فواید متعددی برای سلامتی جسمی و روحی افراد، افزایش کارایی و بهره‌وری و همچنین حفظ تعادل بین کار و زندگی شخصی دارد.

 درست است که استراحت و تجدید قوا یکی از اصلی‌ترین موارد استفاده از مرخصی است، اما کاربردهای این موهبت قانونی فراتر از آن است. در ادامه به برخی از موارد مهم استفاده از مرخصی اشاره می‌کنیم:

• انجام امور شخصی: رسیدگی به امور اداری، بانکی، پزشکی، یا پیگیری مسائل مربوط به خانواده و مسکن از جمله اموری است که انجام آنها در طول ساعات کاری ممکن نیست و مرخصی فرصتی مناسب برای این کارها را فراهم می‌کند.
• بیماری: در صورت ابتلا به بیماری، استفاده از مرخصی استعلاجی به فرد بیمار این امکان را می‌دهد تا بدون نگرانی از شغل و حقوق خود، به درمان و استراحت بپردازد و از ابتلای دیگران به بیماری نیز جلوگیری شود.
• زایمان و مراقبت از فرزند: مرخصی زایمان به مادران شاغل این فرصت را می‌دهد تا از دوران بارداری و پس از زایمان به طور کامل برای مراقبت از خود و نوزادشان استفاده کنند. پس در این دوران بدون هیچ دغدغه ای، قادر به استفاده از حق مرخصی تان خواهید بود.
• ازدواج: شروع زندگی مشترک، نیازمند صرف زمان و برنامه‌ریزی برای انجام امورات مختلف مربوط به عروسی، تهیه مسکن و سایر مقدمات زندگی زناشویی است. مرخصی ازدواج به زوجین این امکان را می‌دهد تا با خیالی آسوده به این امور بپردازند.
• فوت بستگان درجه یک: فقدان عزیزان، دوره‌ای سخت و غم‌انگیز است که نیازمند زمان برای سوگواری و گذر از این بحران روحی است. مرخصی در این شرایط به فرد سوگوار فرصتی برای التیام‌یافتن و حضور در کنار خانواده و شرکت در مراسم ترحیم را می‌دهد.
• مسافرت و تفریح: سفر و گشت‌وگذار، یکی از راه‌های مؤثر برای رهایی از استرس و فشارهای روحی و روانی ناشی از کار است. استفاده از مرخصی برای مسافرت و تفریح، به افزایش روحیه، انگیزه و کارایی فرد در بازگشت به کار کمک می‌کند.
• فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی: شرکت در دوره‌های آموزشی، کلاس‌های فرهنگی و هنری و یا انجام فعالیت‌های داوطلبانه، از جمله مواردی است که می‌تواند به ارتقای سطح دانش، مهارت و توانمندی‌های فرد و همچنین توسعه روابط اجتماعی او کمک کند. مرخصی فرصتی مناسب برای انجام این فعالیت‌ها است.

 قوانین مربوط به مرخصی

 مرخصی، حقی است که به‌موجب قانون کار به کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد و از اهمیت بالایی در حفظ تعادل بین کار و زندگی و ارتقای سطح سلامتی و کارایی افراد برخوردار است. آگاهی از قوانین مرخصی برای کارگران و کارفرمایان امری ضروری است تا از حقوق و تکالیف خود در این زمینه به طور کامل آگاه باشند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین قوانین مرخصی در ایران اشاره می‌کنیم:

• مرخصی استحقاقی: طبق ماده ۶۴ قانون کار، به‌ازای هر ۳۰ روزکار، یک روز مرخصی استحقاقی به کارگر تعلق می‌گیرد. این مرخصی‌ها می‌توانند با موافقت کارفرما به‌صورت متناوب و یا یکجا مورداستفاده قرار گیرند. حداکثر ۹ روز از مرخصی استحقاقی کارگران قابل‌ذخیره برای سال بعد است.
• مرخصی استعلاجی: در صورت ابتلای کارگر به بیماری و ارائه گواهی معتبر پزشکی از مراکز درمانی مورد تأیید وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، کارگر می‌تواند از مرخصی استعلاجی با حقوق استفاده کند. مدت این مرخصی باتوجه‌به نوع بیماری و نظر پزشک معالج تعیین می‌شود.
• مرخصی زایمان: به مادران شاغل ۹ ماه مرخصی زایمان با حقوق تعلق می‌گیرد. این مرخصی از دو هفته قبل از زایمان و یا بعد از آن قابل‌استفاده است. مرخصی ازدواج: به زوجین شاغل ۷ روز مرخصی ازدواج با حقوق تعلق می‌گیرد.
• مرخصی فوت بستگان درجه یک: در صورت فوت همسر، فرزند و پدر و مادر کارگر، ۳ روز مرخصی با حقوق به وی تعلق می‌گیرد. مرخصی بدون حقوق: کارگران می‌توانند در طول سال با توافق کارفرما از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند. حداکثر مدت استفاده از مرخصی بدون حقوق در یک سال، دو ماه است.

 جمع‌بندی

مرخصی یکی از حقوق مهم کارگران و کارمندان است که به آنها اجازه می‌دهد تا در طول سال کاری خود برای مدتی مشخص از کار خود دور شوند و به استراحت و یا انجام امور شخصی خود بپردازند. محاسبه مرخصی استفاده نشده کار به دو روش کلی قابل‌انجام است که در این مقاله به شرح آنها پرداخته شد.

منبع

اینتیتر